NRC discussie van laatste weken: ‘Laatste kans’ vaste boekenprijs !

Laatste kans voor wie? Laatste kans voor de boekwinkels

In het voorpagina-artikel van 4 juli over het eventuele afschaffen van de vaste boekenprijs gaan de schrijvers ervan, helemaal voorbij aan de functie van de distributie, de boekwinkels. Ook de 2 inmiddels gepubliceerde reacties op het artikel, staan vooral stil bij hun eigen business (uitgeven), maar laten de boekhandel in de kou staan.

Dat uitgevers worden geprikkeld door bij vaste boekenprijzen ook minder populaire boeken uit te geven, is één kant van het verhaal waar van alles van te vinden is. Maar dat de meest natuurlijke distributievorm van die ‘minder populaire titels’ de boekwinkel is, wordt helemaal vergeten. Hoe vindt de gemiddelde boekenconsument zonder die weggesaneerde boekhandel straks haar weg naar deze boeken. De functie van advies, ‘het rondneuzen’, het geïnspireerd raken door sfeer, breed assortiment en beleving, gaat verloren in de online wereld. De supermarkten en de ‘Actions’ van deze wereld gaan straks tegen dumpprijzen boeken verkopen en dat is de finale doodklap voor de boekensector.

'jammer maar helaas' 

Ik hoor het u al zeggen: ‘jammer maar helaas: de marktwerking, tijden veranderen nou eenmaal.’ Kan allemaal waar zijn. Maar wanneer het klopt (en dat denken wij en ook de experts rondom de discussie over de vaste boekenprijs kennelijk) dat een boek meer is dan een product, een commodity dat op de juiste plek, tegen de scherpste prijs naar de consument moet gaan, dan is het van belang de functie van de boekhandels niet te onderschatten. De maatschappelijke toegevoegde waarde van boeken in de breedste zin van het woord kan niet onderschat worden. Literatuur tref je nauwelijks aan in de top 20 stapels bij de bekende boeksupermarkten op de stations ed, naast de kauwgom en de sigaretten. Als omloopsnelheid en volume uitsluitend de criteria zijn, dan is het gedaan met literatuur, brede assortimenten en unieke publicaties.

De uitgeverijen hebben het lastig, maar kunnen zowel online als offline hun publicaties verkopen. Bij boekwinkels is het natuurlijk anders. De ondergang van Polare zit nog vers in ons geheugen, het publieke enthousiasme om dat niet te laten gebeuren eveneens: via crowdfunding zijn in het hele land in korte tijd enkele 100 duizenden euro’s opgehaald.

“…zowel economisch verhandelbare goederen als cultuurdragers..” 

Boekwinkels hebben inmiddels 1/3^de van hun omzet zien wegvloeien naar online kanalen. De verwachting is dat dat zal doorgroeien naar 50 %. Daarnaast zijn de ontlezing en de crisis van de laatste jaren een belangrijke oorzaak van hun terugvallende omzetten. De opkomst van e-readers/tablets hollen de fysieke verkopen nog verder uit. Het is aan individuele ondernemers daar oplossingen voor te bedenken en die zijn er volop: on- en offline combineren, klanten actief betrekken bij het reviewen en runnen van shop en assortiment, activiteiten ontwikkelen en daarmee mensen naar de zaak trekken.

Daar vragen wij dan ook geen aandacht voor, dat is inderdaad aan de markt en de creativiteit van de ondernemer. Waar we wel aandacht voor vragen is de opmerking van de Raad van Cultuur in het artikel: “…boeken zijn zowel economisch verhandelbare goederen als cultuurdragers..”, en “…ontlezing kan op termijn gevolgen hebben voor de competenties van bv docenten in een samenleving waarin opleidingssucces en de opbrengsten van de kenniseconomie mede afhankelijk zijn van leesvaardigheid.’

Van belang is, en dat is ons pleidooi, dat ook de functie van de fysieke boekhandel als ultiem distributiekanaal van ‘cultuurdragers’, naast de ‘economisch verhandelbare goederen’, in de discussie over die vaste boekenprijs wordt meegenomen.  Het afschaffen van die vaste boekenprijs is een zoveelste dreun voor vele zelfstandige detaillisten, die zich, ondanks de problemen, nu nog kunnen onderscheiden in onze binnensteden en waar de ‘crowd’ toch kennelijk van gecharmeerd is.